Türkiye’de Dijital Pazara Yeni Düzenleme: Teknoloji Devlerine Sıkı Denetim Geliyor

Dijitalleşmenin hız kazanmasıyla birlikte Türkiye’de dijital pazarlar, özellikle e-ticaret, dijital reklamcılık, sosyal medya platformları ve çevrimiçi hizmet sağlayıcıları açısından önemli bir ekonomik alan hâline gelmiştir. Bu hızlı büyüme, beraberinde çeşitli düzenleme ihtiyaçlarını da getirmiştir. Türkiye, son yıllarda dijital pazarlarda adil rekabetin sağlanması, veri güvenliğinin artırılması ve tüketici haklarının korunması amacıyla kapsamlı yasal adımlar atmaktadır.

Bu kapsamda, Türkiye küresel ve yerel dijital platformları kapsayan yeni bir yasal düzenleme ile dijital pazarlarda şeffaflık ve rekabet ortamını güçlendirmeyi hedeflemektedir. Söz konusu düzenleme; Google, Apple, Meta ve Amazon gibi dünya devlerinin yanı sıra, Trendyol, Sahibinden ve Yemeksepeti gibi önde gelen yerli platformları da kapsamaktadır. Böylece dijital pazarda faaliyet gösteren tüm aktörler, daha adil ve denetimli bir çerçevede hizmet sunmakla yükümlü olacaklardır.

1. Dijital Pazar Düzenlemelerinin Temel Amacı

Dijital platformların büyümesiyle birlikte ortaya çıkan rekabet ihlalleri, veri istismarı ve haksız ticari uygulamalar gibi sorunları önlemek amacıyla yürürlüğe konulan düzenlemeler, şu temel hedeflere odaklanır:

• Adil Rekabetin Tesisi
• Tüketici Haklarının Korunması
• Kişisel Verilerin Güvence Altına Alınması
• Dijital Platformların Şeffaflığı
• KOBİ’lerin Pazar Erişiminin Desteklenmesi

2. Mevzuat ve Düzenleyici Kurumlar

Dijital pazarları düzenleyen temel yasal mevzuatlar ve yetkili kurumlar aşağıdaki gibidir:

3. E-Ticaret Düzenlemeleri

Son yıllarda e-ticaret platformlarına yönelik önemli düzenlemeler getirilmiştir. 2022 yılında yürürlüğe giren “E-Ticaret Platformlarına Yönelik Düzenlemeler”, pazarın denetlenmesi ve haksız rekabetin önlenmesi açısından kritik olmuştur.

Ana Başlıklar:

• Pazar Yeri Kısıtlamaları: Büyük e-ticaret platformlarının belirli alanlarda dikey entegrasyon yoluyla haksız avantaj elde etmeleri sınırlandırılmıştır.
• Veri Paylaşımı ve Kullanımı: Platformların satıcı verilerini kendi lehlerine kullanmaları yasaklanmıştır.
• Reklam ve İndirim Kuralları: Haksız indirim kampanyaları ve yanıltıcı reklamlar denetim altına alınmıştır.

4. Dijital Reklam ve Sosyal Medya Düzenlemeleri

Dijital reklamcılık alanında da hem içerik hem de veri kullanımı açısından çeşitli sınırlamalar getirilmiştir. Özellikle Reklam Kurulu ve KVKK, dijital reklamcılıkta kişisel verilerin kullanımına dair ciddi denetimler gerçekleştirmektedir.

Temel Düzenlemeler:

Algoritmaların Denetimi

• Platformlar, kendi hizmetlerini arama motoru, pazar yeri veya uygulama mağazasında rakiplerine karşı avantajlı konumlandıramayacak.

Veri İşleme Kuralları

• Kullanıcı verileri yalnızca açık rıza ile işlenebilecek.
• Veriler, platformların kendi ticari çıkarları için sınırlı olarak kullanılabilecek.

Üçüncü Taraf Erişimi

• Apple gibi kapalı sistemler, kullanıcıların üçüncü taraf uygulamaları dışarıdan yüklemesine izin verecek.
• Ticari işletmeler, platformda üretilen verilere ücretsiz ve anlık olarak erişebilecek.

Şeffaf Bilgilendirme Zorunluluğu

• Ticari kullanıcılara; hizmetlerin kapsamı, performansı ve ücretlendirme koşulları hakkında açık bilgi verilecek.
• Reklam verenlere; reklam fiyatlandırmaları ve ödeme koşulları konusunda tam ve ücretsiz bilgi sağlanacak.

Reklamların İşaretlenmesi

• Influencer içeriklerinde reklam unsurlarının açıkça belirtilmesi gerekir.

Haksız Reklam Yasağı

• Gerçeğe aykırı veya yanıltıcı reklamlar yasaklanmış ve idari cezalar uygulanmaktadır.

5. Dijital Hizmet Vergisi (DHV)

2020 yılında yürürlüğe giren Dijital Hizmet Vergisi, dijital ortamda sunulan hizmetlerden elde edilen gelir üzerinden %7,5 oranında vergi alınmasını öngörmektedir. Bu vergi, hem yerli hem de yabancı şirketleri kapsar.

6. Rekabet Hukuku Uygulamaları

Rekabet Kurumu, son yıllarda büyük dijital platformlara yönelik önemli soruşturmalar yürütmüştür. Özellikle pazar hakimiyetinin kötüye kullanılması ve eşit erişim ilkesine aykırı davranışlar, ciddi yaptırımlarla karşılaşmıştır.

Sonuçlanan Önemli Soruşturmalar:

• Büyük e-ticaret platformlarına yönelik yüksek meblağlı para cezaları.
• Haksız komisyon oranları ve zorunlu hizmet şartları kaldırıldı.
• Erişim engeli ve faaliyet durdurma tehditleri ile caydırıcılık artırıldı.

Cezai Yaptırımlar

• Cezalar, Rekabet Kurulu tarafından uygulanacak.
• Şirketler, yükümlülüklere uymadığı her durumda yüksek para cezaları ile karşı karşıya kalacak.

7. Güncel Gelişmeler ve Geleceğe Yönelik Beklentiler

Türkiye, Dijital Pazar Yasası benzeri, AB’nin DMA (Digital Markets Act) düzenlemesine paralel yeni yasa hazırlıklarına başlamıştır. Bu kapsamda özellikle büyük teknoloji firmalarının faaliyetlerine sınırlar getirilmesi ve platform tarafsızlığı ilkesinin uygulanması beklenmektedir.

Beklenen Düzenlemeler:

• Yapay Zeka Kullanımı: Otomatik sistemlerle veri işleyen platformlara yönelik yasal sınırlar.
• Algoritmik Şeffaflık: İçerik sıralama algoritmalarının denetime açık hale gelmesi.
• Platform Sorumluluğu: Zararlı içerik ve haksız uygulamalarda doğrudan sorumluluk.

Sonuç

Dijital pazarların büyümesi, Türkiye’de kapsamlı bir hukuki altyapının oluşturulmasını zorunlu kılmıştır. Adil rekabet, veri güvenliği ve kullanıcı hakları ekseninde şekillenen bu düzenlemeler, hem yerel girişimciler için fırsatları artırmakta hem de kullanıcıları koruma altına almaktadır. Dijitalleşmenin artışıyla birlikte düzenlemelerin kapsamının da genişlemesi kaçınılmaz görünmektedir.